Vitens: Fryslan moet actie ondernemen

Als Fryslân nu niets onderneemt tegen het vertrek van tientallen banen bij waterbedrijf Vitens, vergroot dat de kans op een toekomstige volledige ontmanteling van de vestiging in Leeuwarden.

De afgelopen maanden is bekend geworden dat er bij waterbedrijf Vitens gewerkt wordt aan een ingrijpende reorganisatie waarbij er op concernniveau de nodige arbeidsplaatsen zullen verdwijnen. Een aantal regiokantoren wordt opgedoekt waarbij op termijn één groot kantoor voor productie en distributie zal overblijven. Het resultaat moet een besparing van 16 miljoen euro per jaar zijn en een stabilisatie van de m3-prijs voor de komende drie jaar. Wat centraal kan, gaat centraal, dat schijnt Vitens breed het leidmotief achter deze operatie te zijn. Er is grote onrust onder het personeel en de bedrijfsplannen liggen nu voor aan de Centrale Ondernemingsraad.

Het is de vraag wat Vitens 2.0 betekent voor de Leeuwarder vestiging van het bedrijf. De Leeuwarder raadsfracties van VVD, CDA en PvdA hebben vragen gesteld. Datzelfde heeft ook de statenfractie van het CDA gedaan. Er bestaan zorgen over de ontwikkelingen bij dit bedrijf, dat een essentiële functie vervult in het watercluster Leeuwarden, de Friese Piek in de Nederlandse Delta.
In dit verband is de ontstaansgeschiedenis van het bedrijf mede van belang. Ten tijde van de verkoop van de aandelen van Waterleiding Friesland en het ontstaan van Nuon Water, de rechtsvoorganders van het huidige Vitens, zijn er afspraken gemaakt over de vestiging van een hoofdkantoor. Deze zijn later omgezet in afspraken over de afdeling Watertechnologie en het laboratorium, hetgeen heeft geleid tot aansprekende nieuwbouw in Leeuwarden.

Tot nu toe wordt vanuit het bedrijf gesteld dat watertechnologie voor Leeuwarden behouden blijft, net zoals het laboratorium Er zijn echter voorzover ik weet geen schriftelijke afspraken gemaakt. Uitlatingen van de leden van de Raad van Bestuur duiden erop dat voordelen van Leeuwarden (samenwerken met en aansluiten op watercluster) enerzijds en karakter van oude bestuurlijke afspraken anderzijds, niet echt hoog scoren ("we gaan geen stoelen reserveren voor watertechnologie in Leeuwarden") en dit vervult de VVD met zorg. In de LC van 15/12 wordt gesuggereerd dat Vitens ter compensatie aan de regiokantoren ‘specialismen' wil toewijzen. Afgezien van het laboratorium schijnt die boot de vestiging aan de Snekertrekweg echter voorbij te varen.
De afdeling Watertechnologie in Leeuwarden telt nu ongeveer 90 formatieplaatsen, 20 daarvan zullen verdwijnen en het gros van de overgebleven arbeidsplaatsen zal verplaatst worden naar Zwolle. Dit kan beschouwd worden als het begin van een beweging waarbij activiteiten op het gebied van onderzoek vanuit Leeuwarden naar elders worden gerealloceerd. Het is de vraag of Vitens met deze inkrimping haar ambities als het gaat om bijvoorbeeld innovatie, duurzaamheid, waterketen en internationale samenwerking, wel waar kan maken.

In de antwoorden op de verschillende vragen die gesteld zijn, wordt vnl. ingegaan op de consequenties van Vitens 2.0. voor de regiokantoren. Hier ligt voor het concern ook het zwaartepunt qua communicatie. De specifieke functies die voor Leeuwarden en Fryslân van cruciaal belang zijn en waarover destijds afzonderlijke bestuurlijke afspraken zijn gemaakt, dreigen hierdoor uit het oog verloren te worden. De vraag hoe lang bijvoorbeeld Vitens haar enige laboratorium nog in Leeuwarden laat zitten, als de locatie Leeuwarden verder wordt geminimaliseerd, is er dan ook één die aan de horizon opdoemt.

De provincie overweegt om haar aandeel in Vitens uit te breiden, als zij althans een gedeelte van de aandelen kan verwerven. Leeuwarden heeft vanuit de oude banden met het concern ook een stem, maar heeft minder geld tot haar beschikking. Provincie en stad werken daarnaast nauw samen bij de uitbouw van het watercluster in Leeuwarden.
Beide overheden zouden gezamenlijk het gesprek aan moeten gaan met de Raad van Bestuur van Vitens om te kijken of hier nog dezelfde affiniteit met Fryslân bestaat als toen alle Friese gemeenten hun aandelen in Waterleiding Friesland verkochten vanwege de mooie en "waterdichte" beloften van de toenmalige bestuurders. Zonder deze verkoop zou Nuon Water, en later Vitens niet tot stand zijn gekomen.
Er moeten afspraken worden gemaakt over de functies, formatieomvang, investeringen en takenpakket van de huidige Friese vestiging. Exclusiviteit op het gebied van onderzoek is daarbij noodzakelijk. Wellicht zal er gezegd worden dat er niets aan de hand is en dat de "Friezen weer allemaal apen en beren zien." Maar als er echt niets aan de hand is dan kan het sowieso geen kwaad om de destijds gemaakte afspraken eens te actualiseren.
Tom van Mourik/Fractievoorzitter VVD Fryslân