image1-1

Te gast- Tegenspraak brengt ons verder

image1-1

De onderstaande Te Gast van VVD Fractievoorzitter Avine Fokkens stond in de Leeuwarder Courant én het Friesch Dagblad op vrijdag 12 januari.

 

De burgemeester van Harlingen zei tijdens de nieuwjaarsreceptie van de gemeente dat de PVV en Forum voor Democratie ‘onfatsoenlijke partijen’ zijn en dat het goed is dat deze partijen in Harlingen niet meedoen aan de raadsverkiezingen aankomende maart. Een bijzondere uitspraak voor een burgemeester. Maar heeft hij gelijk?

In 2017 haalde Europa verscheidene keren opgelucht adem; de verwachte populistische revolte bleef uit. De eerste keer was na onze landelijke verkiezingen in maart vorig jaar. En vervolgens haalde Europa opgelucht adem na de verkiezingen in Frankrijk, Oostenrijk en Duitsland. Maar hoewel het verkeerde populisme niet de overhand heeft gekregen, is het wel gegroeid.

Wat is populisme? Populisten hebben een paar dingen gemeen. Ten eerste hebben zij de  overtuiging dat alleen zij namens het volk spreken. Zo eigenen populisten zich een monopolie toe op het vertegenwoordigen van het volk. Ten tweede zijn populisten anti-pluralistisch; ze zien hun opponenten, maar ook burgers die het niet met hen eens zijn, als ‘verraders’ die niet bij het volk horen en dus categorisch moeten worden buitengesloten. Ten derde minachten populisten instituties die staan voor wederzijdse controle en evenwicht tussen de staatsmachten onderling in een democratie, zoals rechters en journalisten.

"Ze schreeuwen een boel, luisteren slecht en zijn zeer selectief, zo ook in het bijwonen van debatten, maar ze laten wel een tegengeluid horen. Een tegengeluid dat dwingt tot nadenken"

Vormt populisme nu een probleem? Zolang populisten geen regeringsleiders zijn en niet spreken van nepparlementen en neprechtbanken valt het relatief mee. Oké, ze schreeuwen een boel, luisteren slecht en zijn zeer selectief, zo ook in het bijwonen van debatten, maar ze laten wel een tegengeluid horen. Een tegengeluid dat dwingt tot nadenken. En let wel: tegenspraak brengt ons verder.

Maar zodra populisten regeringsleiders worden, vormt populisme voor een democratie een probleem. In onze democratisch stelsel wordt de meerderheid beperkt door de rechten van minderheden. Iedereen heeft rechten en die worden beschermd door de rechtsstaat. Maar populisten hechten geen belang aan minderheden en hun rechten; zij doen in hun optiek niet mee en dát is problematisch.

Dat populistische regeringsleiders een gevaar vormen voor de democratie, laten de recente ontwikkelingen op het gebied van de rechterlijke macht in Polen zien. In Polen heeft de populistische regeringspartij Recht en Rechtvaardigheid het voor het zeggen. In december jongstleden zijn daar wetten aangenomen waardoor de bemoeienis van de Poolse politiek met benoemingen bij de rechterlijke macht zó groot wordt dat van een scheiding der machten een voorwaarde voor een gezonde rechtstaat geen sprake meer zal zijn. Dat geldt ook voor de plannen van de Poolse regering om parlementsleden de  bevoegdheid te geven rechtszaken te kunnen laten heropenen die in het verleden met een rechterlijke uitspraak zijn geëindigd. Weg rechtszekerheid.

Natuurlijk kan de Europese Commissie druk uitoefenen op Polen, lid van de Europese Unie, door Polen het stemrecht af te nemen en Polen hiermee te isoleren. Maar dat is een tijdelijk lapmiddel. Wat wij, de andersdenkenden, moeten laten zien en voelen is dat ook wij het volk zijn, ook al zijn we het niet met de populisten eens. Dit argument wordt gek genoeg  weinig gebruikt, zo constateert ook Jan-Werner Müller, hoogleraar Politieke Wetenschappen aan Princeton University. Populisten gaan vaak niet inhoudelijk in op wat hun tegenstanders betogen, maar leggen een morele claim op hun eigen gelijk. We moeten populisten dan ook veel meer uitdagen met inhoudelijke argumenten te komen. Anders dan populisten nemen we pluralisme serieus.

In dat licht bezien moet er ook ruimte zijn populistische meningen, of we het er nou mee eens zijn of niet. Wat we dus vooral níét moeten doen is de discussie met populisten uit de weg gaan. Nog daargelaten dat populisten soms ook legitieme punten hebben, waar we zeker open voor moeten staan, al is het maar dat elke vorm van tegenspraak ons verder brengt.

Avine Fokkens-Kelder

VVD fractievoorzitter Provinciale Staten Fryslân

 

 

 


Volg ons ook op Facebook
                                 Volg ons ook op Twitter

Publicatiedatum: 15 januari 2018